ISO 14001 – podstawa skutecznego zarządzania środowiskowego

Wzrastająca degradacja i zanieczyszczanie środowiska sprawiają, że troska o ekologię staje się coraz bardziej powszechna. Dostrzegają to nie tylko działacze ekologiczni, ale także ustawodawcy i przedsiębiorcy. W odpowiedzi na narastające problemy środowiskowe międzynarodowa organizacja ISO opracowała normę ISO o numerze 14001. Opracowany dokument stanowi podstawę skutecznego zarządzania środowiskowego. Wdrożenie systemu ISO 14001 to ważny krok dla wszystkich organizacji, które dążą do osiągnięcia zrównoważonego rozwoju i ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko. O korzyściach płynących z wdrożenia ISO 14001 przeczytasz tutaj.

Etapy wdrożenia standardu ISO 14001

1. Świadomość prośrodowiskowa wśród pracowników

Pierwszy etap wdrożenia ISO 14001 polega na zbudowaniu świadomości prośrodowiskowej wśród wszystkich pracowników firmy. Decyzja o wdrożeniu standardów i wytycznych dotyczących zarządzania środowiskowego należy do kierownictwa. Warto jednak pamiętać, że na skuteczność tego procesu będą mieć wpływ wszyscy pracownicy.

Już na tym etapie w firmach nierzadko pojawiają się problemy, a pracownicy odczuwają chaos. Brakuje planu wdrożenia i narzędzi motywacyjnych, dlatego wiele organizacji już na etapie podjęcia decyzji o wdrożeniu systemu, decyduje się skorzystać z pomocy firmy wyspecjalizowanej zewnętrznej.

2. Zrozumienie wymagań normy i jej wytycznych

Kolejnym etapem jest zrozumienie samej normy oraz wytycznych, które się w niej znajdują. Wówczas organizacja przeprowadza szczegółową analizę dokumentu.

Jednym z wytycznych, które trzeba spełnić jest opracowanie Polityki Środowiskowej. Oprócz tego norma wymaga także identyfikacji i oceny aspektów środowiskowych, przygotowania odpowiednich procedur i procesów, udokumentowania działań związanych z ochroną środowiska (sprawozdawczości), regularnych audytów wewnętrznych oraz przeglądów systemu zarządzania.

3. Ocena sytuacji bieżącej w organizacji

Na tym etapie organizacja ocenia dotychczas stosowane praktyki, działania oraz funkcjonujące procesy w zakresie ochrony środowiska. Weryfikowane są aspekty takie jak: zużycie prądu i wody, zarządzanie gospodarką odpadami, zużycie substancji toksycznych, emisji gazów cieplarnianych itp. Analizie poddane zostają także aspekty prawne. Organizacja wdrażając system ISO 14001 ma obowiązek zapewnić, że jej działania są zgodne z obowiązującymi przepisami prawnymi.

Celem oceny sytuacji bieżącej jest zidentyfikowanie obszarów, które wymagają ulepszenia bądź modyfikacji.

4. Analiza szans i ryzyk

Kolejnym działaniem jest przeprowadzenie analizy ryzyka w celu zweryfikowania potencjalnych zagrożeń związanych z prowadzeniem działań, które mogą mieć negatywny wpływ na środowisko. Dodatkowo organizacja musi przeprowadzić analizę szans, czyli wykorzystania możliwości zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko.

5. Określenie celów i wskaźników środowiskowych

Po przeprowadzeniu analizy szans i ryzyk pora na ustalenie celów i wskaźników środowiskowych. Cele powinny być zgodne z zasadą SMART oraz z Polityką Środowiskową organizacji. Wskaźniki środowiskowe mają za zadanie ułatwić monitorowanie postępów w realizacji wyznaczonych celów.

Przykłady celów środowiskowych:

Zmniejszenie ilości generowanych odpadów o 18% do końca roku 2026 poprzez wprowadzenie skutecznych systemów segregacji oraz zwiększenie świadomości pracowników w tym zakresie.

Zredukowanie zużycia energii elektrycznej o 22% do końca roku 2029 poprzez modernizację systemów oświetleniowych oraz lepszą izolację budynków.

Zmniejszenie zużycia wody o 12% w ciągu 12 miesięcy poprzez wprowadzenie monitorowania i kontroli zużycia wody, naprawę wycieków oraz przeszkolenie pracowników w zakresie oszczędzania wody.

Przeszkolenie 100% zatrudnionych pracowników w ciągu najbliższych 3 miesięcy w zakresie możliwości zmniejszenia negatywnego wpływu na środowisko.

6. Opracowanie planu działań

Następny etap to opracowanie planu działania, czyli określenie kroków i procedur, jakie należy zrealizować bądź opracować w celu osiągnięcia ustalonych celów środowiskowych. W planie działań organizacja powinna określić zadania, odpowiedzialności (kto za co odpowiada), terminy (harmonogram) oraz zasoby niezbędne do zrealizowania poszczególnych działań.

Pamiętaj, że zadania określone w planie działań powinny być realne. Ustalanie niemożliwych do zrealizowania zadań będzie w efekcie frustrować pracowników. Kierownictwo powinno zapewnić odpowiednie zasoby i stworzyć takie warunki, które będą sprzyjać realizacji ustalonych zadań. Po realizacji etapu 6 w firmie powstaje tak zwana roadmapa, będąca wskazówką do dalszych działań.

7. Wdrożenie systemu środowiskowego

Kolejny etap to wdrożenie ISO 14001, czyli realizacja zaplanowanych uprzednio działań.

W proces wdrożenia systemu zgodnego z wymaganiami normy ISO 14001 powinni zostać zaangażowani wszyscy pracownicy. Warto pamiętać tutaj o odpowiednich szkoleniach i zbudowaniu świadomości w zakresie odpowiedzialności każdej osoby w realizację określonych celów środowiskowych. Wszyscy pracownicy powinni znać Politykę Środowiskową oraz mieć także możliwość zgłaszania swoich pomysłów i problemów związanych z ochroną środowiska.

8. Monitorowanie skuteczności systemu środowiskowego

Na tym etapie organizacja skupia się przede wszystkim na ocenie skuteczności funkcjonowania wdrożonego już systemu oraz na przeprowadzaniu regularnych audytów i przeglądów zarządzania. Celem tych działań jest zapewnienie ciągłego doskonalenia systemu oraz  utrzymywanie najwyższych standardów środowiskowych.

W procesie monitorowania organizacja śledzi postępy w realizacji celów środowiskowych, analizuje dane dotyczące aspektów środowiskowych oraz ocenia wyniki podejmowanych działań korygujących i doskonalących. Audyt wewnętrzny jest zaś nierozłącznym elementem systemu ISO 14001. Polega on na niezależnym przeglądzie procedur, dokumentacji oraz procesów w celu potwierdzenia zgodności z wymaganiami normy.

Warto pamiętać również o regularnych (odbywających się przynajmniej raz w roku) przeglądach zarządzania.

9. Ciągłe doskonalenie systemu

Ostatni etap to ciągłe doskonalenie systemu. W ramach procesu doskonalenia wdrażamy nowe technologie i innowacyjne rozwiązania, usprawniamy procesy czy aktualizujemy standardy w zakresie ochrony środowiska. Nie możemy zapomnieć o obowiązku reagowania na zmiany w przepisach prawnych dotyczących ochrony środowiska.

Celem ciągłego doskonalenia jest zapewnienie, że organizacja stale dąży do poprawy swojego oddziaływania na środowisko i konsekwentnie realizuje określone cele środowiskowe. Etap ten jest bardzo ważny, bowiem umożliwia organizacji utrzymywanie wysokich standardów środowiskowych oraz daje możliwość reagowania na zmiany zachodzące w jej otoczeniu.

Podsumowując wdrożenie ISO 14001 jest procesem wymagającym odpowiedniego przygotowania, zaplanowania konkretnych działań oraz późniejszej ich realizacji. Wdrożenie systemu ISO 14001 wymaga także wsparcia i zaangażowania wszystkich pracowników organizacji, szczególnie osób zarządzających.

Chcesz poznać więcej przydanych informacji na temat wdrożenia ISO 14001? Weź udział w szkoleniu Luqam prowadzonym przez Praktyków, którzy „na swoim koncie” mają niejedno skuteczne wdrożenie. Zapraszamy!